In de Jeugdwet staat dat als een jeugdige (en zijn of haar ouders) er niet op eigen kracht uitkomt, gemeenten verplicht zijn te zorgen voor:
- een beleidsplan voor preventie, ondersteuning, hulp en zorg
- een aanbod van goede jeugdhulpaanbieders
- de uitvoering van jeugdbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering
- een aanbod van vertrouwenspersonen
- maatregelen voor aanpak van kindermishandeling
- goede samenwerking met sectoren als zorg, onderwijs, politie en justitie
De Jeugdwet geldt in principe voor kinderen en jongeren van nul tot achttien jaar. Jeugdhulp en jeugdreclassering kunnen doorlopen tot maximaal het 23ste levensjaar (= verlengde jeugdhulp), maar dan moet daartoe expliciet besloten worden door de gemeente (jeugdhulp) of de rechter (jeugdreclassering). Inmiddels is voor pleegzorg en gezinshuizen vastgelegd dat de zorg in principe doorloopt tot een jongere 21 jaar is, tenzij de jongere daar zelf van afziet.
Wijkteams
De meeste gemeenten kennen (sociale) wijkteams, buurtteams, jeugdteams, wijknetwerken of een Centrum voor Jeugd en Gezin. Soms zijn deze teams onderdeel van de gemeentelijke organisatie, soms zijn het zelfstandige organisaties en soms zijn ze ondergebracht bij bijvoorbeeld een welzijnsorganisatie. De teams of instanties werken altijd in de wijk en hebben als doel ondersteuning en hulp integraal en dicht bij het kind en het gezin te organiseren. In de ene gemeente bieden de teams zelf (lichte) hulp, in de andere gemeente is het team (vrijwel) uitsluitend de toegangspoort die doorverwijst naar de gevraagde of benodigde hulp. In alle gevallen zorgen zij tenminste voor de toegang tot gespecialiseerde hulp. Ook huisartsen, jeugdartsen en jeugdbeschermers kunnen doorverwijzen naar (gespecialiseerde) jeugdhulp.
Er is landelijk regelmatig discussie over de eisen die al dan niet aan de gemeentelijke toegangsteams gesteld moeten worden. Het is duidelijk dat de beschikbaarheid van specialistische expertise van groot belang is, om te zorgen dat jongeren naar de juiste hulpvorm worden verwezen. Maar gemeenten zijn vooral zelf aan zet om hiervoor te zorgen.
Hervormingsagenda Jeugd
In juni 2023 is de ‘Hervormingsagenda Jeugd‘ vastgesteld. De agenda omvat tal van verbetervoorstellen voor het jeugdzorgstelsel, ook met betrekking tot de taken van de gemeenten en de eisen die gesteld worden aan de wijkteams.